Edukacja i zarządzanie w oświacie

Moje zainteresowania obszarem zarządzania w edukacji (z pewnym rozgałęzieniem w kierunku oświaty oraz – osobny nurt badań – szkolnictwa wyższego) datują się od 2001 roku, kiedy to na zaproszenie profesora Andrzeja Blikle wygłosiłem wykład w Centralnym Ośrodku Doskonalenia Nauczycieli (CODN) w Warszawie na temat zarządzania wiedzą. Od tego czasu w swoich pracach badawczych zajmuję się zarządzaniem wiedzą i marketingiem w oświacie. Mój wkład w rozwój wiedzy naukowej w tym obszarze dotyczy przede wszystkim adaptacji szerokiego spektrum pojęć i koncepcji znanych w naukach o organizacji zarządzaniu na obszar zarządzania szkołą. Na przykład w swoich książkach i artykułach prezentuję i adaptuję koncepcje dotyczące zarządzania strategicznego i przywództwa w organizacjach komercyjnych (np. strategia „Simple Rules”, pomiar KI szkoły, model SCARF, unikatowa pozycja sprzedaży – USP, marka ze skazą – flawsome brand i in.) na obszar zarządzania szkołą. W obszarze edukacji zrealizowałem jeden grant MNiSzW pt. Jakość szkoleń w polskiej oświacie. Mam na swoim koncie publikację w czasopiśmie będącym w bazie JCR  pt. Knowledge Mobilisation in Polish Education System (2015; 20 pkt. MNiSzW). Jestem autorem kilkudziesięciu referatów na konferencjach oraz kilkudziesięciu artykułów naukowych i popularno-naukowych z zakresu edukacji. W latach 2009-2015 zorganizowałem cykl konferencji popularnonaukowych pt. Innowacyjne zarządzanie w oświacie. Pierwsza  z nich (2009) była organizowana wspólnie z Fundacją Rozwoju Systemu Edukacji  w Warszawie. Od 2002 roku prowadzę szkolenia dla dyrektorów szkół i nauczycieli związane z marketingiem szkoły (patrz m.in. załączniki). Realizowałem szkolenia dla Ośrodków Doskonalenia Nauczycieli oraz samorządowych Wydziałów Oświaty/Edukacji z różnych miast i regionów Polski, m.in. z Koszalina, Kielc, Gorzowa Wlkp., Kalisza, Poznania, Warszawy, Płocka, Radomia, Konina, Gdańska, Leszna i in. (łącznie ponad 1 tys. godzin różnego rodzaju zajęć na studiach podyplomowych, konferencjach, panelach dyskusyjnych szkoleniach itp.) oraz zagranicą (np. eTwinning: Leading 21st Centrury Schools, Hotel Holiday Inn, Berlin International Airport, Berlin, 10-12 Nov. 2011). Jestem zaangażowany w prace Kongresu Obywatelskiego w obszarze edukacji. Zrealizowałem kilkanaście projektów związanych z edukacją, np. uczestniczyłem jako ekspert w projekcie systemowym realizowanym przez Uniwersytet Jagielloński oraz Ośrodek Rozwoju Edukacji, który dotyczył wypracowania standardów w zakresie szkoleń liderów  w polskiej oświacie. Zapoczątkowałem w polskiej literaturze z zakresu zarządzania nurt badań związany z zarządzaniem szkołą, co przejawiało się publikacją pt. Marketingowe Zarządzanie Szkołą (CODN, Warszawa 2003) oraz jej kontynuacją pt. Zarządzanie wiedzą w szkole (CODN, Warszawa 2008). Ponadto w 2011 roku opublikowałem w wydawnictwie Wolters Kluwer książkę pt. Marketing szkoły. Uczestniczyłem w pracach nad założeniami nowej ustawy o szkolnictwie wyższym (Ustawa 2.0) – patrz: załączona publikacja. Projekt założeń opracowany w Instytucie Allerhanda pod kierownictwem dra hab. Arkadiusza Radwana uzyskał najwyższą ocenę ze strony niezależnych zagranicznych ewaluatorów w 2017 r. Założenia opracowane w formie monografii naukowej pod red. Arkadiusza Radwana (Oficyna Allerhanda, Kraków 2017). Za jedno z dwóch głównych osiągnięć naukowych w obszarze „Edukacja” uznaję publikację książki pt. Jakość szkoleń w oświacie (Gnieźnieńska Szkoła Wyższa Millenium, Gniezno 2012; patrz: załączona kserokopia publikacji). Monografia ta powstała jako podsumowanie wyników badań zrealizowanych w ramach grantu MNiSzW pod tytułem Jakość szkoleń dla pracowników polskiej oświaty (Nr: N115 159437) realizowanego w latach 2009-2011. Problemem badawczym podjętym w ramach grantu był brak wiedzy naukowej na temat determinant jakości szkoleń realizowanych w polskim systemie oświaty. Analizie poddano podmioty realizujące szkolenia dla nauczycieli, w tym kadry kierowniczej oświaty a także pracowników administracji oświatowej (przede wszystkim pracowników Kuratoriów Oświaty oraz organów prowadzących). Za pomocą badania ankietowego oceniono jakość szkoleń dla pracowników oświaty. Badaniem objęto 526 nauczycieli oraz 70 wykładowców a także 20 pracowników Ośrodków Doskonalenia Nauczycieli z całej Polski. W badaniu pytano respondentów o intensywność udziałów w szkoleniach, motywy uczestnictwa w szkoleniach, znaczenie ciekawości poznawczej, jako motywatora do uczestniczenia w szkoleniach (w rozbiciu na grupy zawodowe: nauczyciel kontraktowy, nauczyciel mianowany, nauczyciel dyplomowany). W badaniu analizowano kwestie związane z popytem na szkolenia. Respondenci byli także pytani o dynamikę zmian w ocenie jakości szkoleń w ciągu pięciu lat poprzedzających badanie (tj. 2006 – 2011). Ponadto ocenie poddano cechy szkoleń wysokiej jakości. Uczestnicy badania mieli za zadanie ustosunkowanie się do 17 atrybutów, które mogły potencjalnie cechować dobre szkolenia. W dalszej części badania ocenie poddano ogólne efekty szkoleń takie jak skuteczność szkoleń w przeciwdziałaniu wypaleniu zawodowemu, a także 10 innych cech. Jako najczęściej wskazywany pozytywny efekt uczestnictwa w szkoleniach respondenci wskazywali ,,zainteresowanie nowym zagadnieniem” (patrz: s.67). Ponadto w badaniu przeanalizowano aspekty organizacyjne, w tym wpływ uczestnictwa w szkoleniach na wyniki organizacji w której zatrudniony był uczestnik badania. Analizie poddano także przyczyny rezygnacji z uczestnictwa w wartościowych szkoleniach (patrz: s.70). W ramach realizowanego grantu (którego wyniki przedstawiono w monografii) przeprowadzono także odrębne badanie wśród pracowników Ośrodków Doskonalenia Nauczycieli (ODN) (patrz: rozdział V, s.75 i dalsze). Badanie wśród pracowników ODN-ów było przeprowadzone na mniejszej próbie badawczej, natomiast biorąc pod uwagę liczbę tych ośrodków w Polsce było to badanie bardziej reprezentatywne niż badanie wśród ponad 500 nauczycieli. O ile w przypadku badania dotyczącego nauczycieli akcent położono na indywidualne aspekty rozwoju nauczycieli, o tyle w drugim badaniu opisanym w rozdziale czwartym badaniu poddano przedstawicieli specyficznego sektora organizacji będących ,,mediatorami”. Funkcjonowanie ODN-ów nie było dotychczas obiektem badań naukowych w Polsce. W innych krajach europejskich także nie prowadzono badań w obszarze nauk o organizacji i zarządzaniu ponieważ w wielu krajach europejskich doskonaleniem nauczycieli zajmują się uniwersytety lub też obowiązek samodoskonalenia spoczywa na samych nauczycielach. W dalszej części badania analizie poddano efektywność szkoleń oraz metody ich pomiaru. W rozdziale piątym monografii (s.113 i dalsze) opisano wyniki trzeciego badania zrealizowanego w ramach grantu. Badaniem objęto osoby, które były wykładowcami na szkoleniach. Respondentów z tej grupy docelowej (N=79) także poproszono ocenę jakości szkoleń. Uczestnicy badania byli proszeni o ocenę funkcjonowania ODN-ów (zarówno publicznych jak i niepublicznych, ocenę uczestników szkoleń. Wykładowcy zostali poproszeni także o ocenę efektywności szkoleń z własnej perspektywy, czyli wydanie subiektywnej opinii na temat efektów własnej pracy. (s.125 i dalsze). Ostatnią grupą interesariuszy związanych z systemem doskonalenia nauczycieli w Polsce byli pracownicy administracji oświatowej (patrz strony od 128 do 131). W rozdziale czwartym przedstawiono podsumowanie wyników badań oraz rekomendacje dla decydentów.  Opracowane w 2011 roku wnioski i rekomendacje są nadal aktualne, o czym świadczą postulaty zawarte w publikacjach naukowych oraz oficjalnych dokumentach Ministerstwa Edukacji Narodowej publikowane w latach od 2012 do 2018. W ostatnim rozdziale monografii (patrz s.151 i dalsze) przedstawiono praktyczne zasady służące poprawie jakości szkoleń dla pracowników polskiej oświaty. Bardziej szczegółowe informacje dotyczące wyników badania i wniosków z niego wynikających można uzyskać na podstawie lektury monografii, której kserokopia jest integralnym załącznikiem do niniejszego wniosku o nadanie stopnia profesorskiego. Jako główne problemy naukowe podejmowane w opisywanej monografii można wskazać:
  • Brak wiedzy na temat funkcjonowania jakości szkoleń w polskiej oświacie,
  • Brak wiedzy na temat funkcjonowania oraz wzajemnych interakcji zachodzących pomiędzy kluczowymi podmiotami konstytuującymi polski system doskonalenia nauczycieli (nauczycielami- uczestnikami szkoleń, ośrodkami doskonalenia nauczycieli, wykładowcami- usługodawcami oraz administracją oświatową).
W badaniu wykorzystano klasyczne podejście zaprezentowane już pod koniec XIX wieku przez Alfreda Marshalla (1890), który już wówczas zwrócił uwagę badaczy na problematykę powiązań klastrowych w ramach regionów przemysłowych. W literaturze polskiej, a także zagranicznej nie podejmowano dotychczas problematyki jakości kształcenia szkoleń jako swoistego rodzaju klastra powiązań pomiędzy interesariuszami. Monografia pt. Jakość szkoleń w oświacie podejmuje próbę holistycznego (Inspirowałem się w tym aspekcie pracą L. von Bertalaffy’ego pt. Ogólna teoria systemów (PWN, Warszawa 1976) i systemowego ujęcia dynamiki procesów determinujących jakość nauczania w polskiej oświacie wynikającą z jakości szkoleń, w których uczestniczą nauczyciele. Mój wkład do dyscypliny naukowej polega na wykorzystaniu aparatu pojęciowego i badawczego z zakresu nauk o organizacji i zarządzaniu, a także po części z ekonomii do opisu zjawisk w specyficznym ekosystemie, jakim jest system doskonalenia nauczycieli w Polsce. Dotychczas badacze tego zjawiska podejmowali problematykę w sposób selektywny, przede wszystkim koncentrując się na samych nauczycielach, ewentualnie na jakości kształcenia nauczycieli w szkołach wyższych. Jako drugie najważniejsze osiągniecie naukowe w obszarze w obszarze „Edukacja” można wskazać monografię pt. Aktywa intelektualne niepublicznych szkół wyższych w Polsce (Wydawnictwo Uczelni Vistula, Warszawa, 2013). Praca ta jednak wpisuje się także silnie w obszar 3.2. pt. „Zarządzanie Kapitałem Intelektualnym”. Książka zawiera wyniki moich badań przeprowadzonych dzięki realizacji grantu badawczego NCN (N115 118739),  którego byłem kierownikiem. Monografia jest także powstałą kumulacją moich wieloletnich badań i działań w obszarze pomiaru kapitału intelektualnego różnych uczelni. W latach 2002-2003 przebywałem na stypendium naukowym Komisji Europejskiej Marii Curie w ramach 5. Programu Ramowego (5FP). W czasie pobytu w Wiedniu w Centre for Social Innovation nawiązałem kontakty naukowe z naukowcami z Austrii. Austria była pierwszym krajem na świecie, w którym wprowadzono wówczas obowiązek opracowywania raportów o kapitale intelektualnym (KI) dla wszystkich uczelni. Dzięki zebranym w Wiedniu doświadczeniom i inspiracjom, po powrocie ze stypendium do uczelni macierzystej w Poznaniu przystąpiłem do prac nad opracowaniem pierwszego w Polsce Raportu o Kapitale Intelektualnym Uczelni – Akademii Ekonomicznej w Poznaniu. Wyniki raportu były prezentowane przeze mnie na konferencji OECD w Paryżu w 2005 roku. Dzięki zamieszczeniu skróconej wersji raportu na stronach internetowych OECD informacje o raporcie zostały odnotowane przez wielu autorów i badaczy na całym świecie, w tym także w Azji, a marka Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu (Poznań University od Economics) stała się rozpoznawalna w gronie badaczy tego zagadnienia na całym świecie. Kontynuacja badań nad KI uczelni i jego pomiarem miały swoje odzwierciedlenie w postaci mojego uczestnictwa w projekcie badawczym realizowanym na rzecz rumuńskiego Ministerstwa Nauki, gdzie byłem jednym z doradców Rządu Rumuńskiego. Na bazie tego projektu powstało opracowanie pt. A Strategic Approach for Intellectual Capital Management in European Universities. Guidelines for Implementation, (praca zbior. pod red. J.Fazlagić i in., UEFISCDI, Bukareszt 2014. ISBN 978-973-711-499-0). Wszystkie te doświadczenia zostały wykorzystane przy realizacji grantu badawczego oraz monografii pt. Aktywa intelektualne niepublicznych szkół wyższych w Polsce. Jako obszar badawczy obrałem specyficzną podgrupę uczelni tzn. uczelnie niepubliczne, których duża liczba (ponad 300) jest cechą specyficzną polskiego rynku usług edukacyjnych na tle innych krajów. Dotychczas badacze nie podejmowali tego tematu. Wykorzystując moje doświadczenia w zakresie pomiaru kapitału intelektualnego uczelni w 2012 roku zorganizowałem ogólnopolską konferencję naukową w uczelni Vistula w Warszawie nt. Kapitał intelektualny szkół wyższych. Na bazie dyskusji naukowych prowadzonych w czasie konferencji powstała praca zbiorowa pod moją redakcją pt. Kapitał intelektualny w szkołach wyższych (Wydawnictwo Uczelni Vistula, Warszawa, 2012, stron 215). W pracy tej znalazł się także jeden rozdział mojego autorstwa pt. Specyfika kapitału intelektualnego szkół wyższych (s. 5-24). Ponadto w grudniu 2014 roku w Akademii Finansów i Biznesu Vistula zorganizowałem międzynarodową konferencję naukową pt. „Intellectual Capital and Education 2014”. W konferencji uczestniczyli eksperci zagraniczni m.in. prof. John T. Green (Dyrektor ds. zarządzania zasobami ludzkimi w Uniwersytecie Cambridge). Na bazie dyskusji prowadzonych w czasie konferencji zredagowałem pracę zbiorową pt. Images of Intellectual Capital wydaną przez wydawnictwo Cambridge Scholars Publishing (stron 362), w której zamieściłem także jeden rozdział. W 2015 roku byłem redaktorem pracy zbiorowej pt. Edukacja i kapitał intelektualny w gospodarce opartej na wiedzy (Wydawnictwo Uczelni Vistula, Warszawa, 2015, stron 180). W latach 2016 – 2017 byłem członkiem Komitetu Sterującego oraz jednym z głównych ekspertów opracowujących założenia do nowej ustawy o szkolnictwie wyższym w ramach Zespołu Instytutu Allerhanda. Analogiczne założenia przygotowywały dwa inne zespoły (pracujące równolegle). Zleceniodawca – Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego po zakończeniu prac wszystkich trzech zespołów zaprosiło do oceny uzyskanych rezultatów niezależny zespół ekspercki wyznaczony przez Komisję Europejską. Spośród trzech wcześniej wymienionych projektów eksperci najwyżej ocenili projekt Zespołu Instytutu Allerhanda. Współpracuję z naukowcami zajmującymi się problematykę edukacji z Wielkiej Brytanii (University of Hull).  W 2000 19 roku byłem zaangażowany przygotowanie i prezentacja kandydatury Miasta Poznań na europejską stolicę młodych w Unii Europejskiej. Jestem zapraszany jako recenzent do prac doktorskich i habilitacyjnych z dziedziny edukacji, np. do dysertacji doktorskiej pod tytułem: „Wyzwania zarządzania edukacyjnego w warunkach różnorodności” (Uniwersytet Jagielloński, Wydział Zarządzania i Komunikacji Społecznej). Najważniejsze projekty i granty badawcze związane z obszarem „Edukacja – zarządzanie w szkolnictwie wyższym, zarządzanie w oświacie”:  
  • Jakość szkoleń dla pracowników polskiej oświaty,  1594/B/H03/2009/37. Okres realizacji: 2009-2011. Grant własny NCN. Miejsce realizacji: GWSHiM Milenium w Gnieźnie.
  • Strategia doskonalenia jakości systemu oświaty w gminie Sokołów Podlaski, Okres realizacji: październik-listopad 2011r.
  • Wiedza jawna i ukryta a postawy wobec bezpieczeństwa młodych pracowników w zależności od ich praktycznego przygotowania do wykonywania zawodu. Okres realizacji: 01.01.2014 – 31.12.2016, realizowany w ramach III etapu  programu wieloletniego „Poprawa bezpieczeństwa i warunków pracy” ustanowionego  Uchwałą Nr 126/2013 Rady Ministrów z dnia 16 lipca 2013 r., finansowanego w latach 2014-2016 w zakresie badań naukowych i prac rozwojowych ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego/Narodowego Centrum Badań i Rozwoju. Koordynator programu: Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy. Projekt nr IV.P.09.
  • Przywództwo i zarządzanie w oświacie- opracowanie i wdrożenie systemu kształcenia i doskonalenia dyrektorów szkół/ placówek, (projekt systemowy, realizowany w ramach Poddziałania 3.1.1 Tworzenie warunków i narzędzi do monitorowania, ewaluacji i badań systemu oświaty; Program Operacyjny Kapitał Ludzki 2007-2013 przez Ośrodek Rozwoju Edukacji w partnerstwie z Uniwersytetem Jagiellońskim). Okres realizacji: kwiecień 2013-lipiec 2014.
  • Roboedukacja sposobem na rozwój przedsiębiorczości wśród młodzieży – Robotics as the key to the entrepreneurship and success in the labour market, Program Erasmus+, Okres realizacji: 2015-2016. Miejsce realizacji: AFiBV w Warszawie. Nr ref.: 2014-2-PL01-KA205-013651
  • Ustawa 2.0, projekt założeń odo nowej ustawy o szkolnictwie wyższym. Miejsce realizacji: Instytut Allerhanda. Okres realizacji: 2016-2017.
  • Building a Research Infrastructure for School Teachers (2019-1-UK01-KA201-061925). Lider projektu: University of Hull, Wielka Brytania, 2019-2022. https://www.4teacheresearch.org/research.html
  • Sztuczna inteligencja (AI) jako megatrend kształtujący edukację, Instytut Badań Edukacyjnych w Warszawie, Kierownik projektu. 2020-2022. https://ibe.edu.pl/index.php/pl/aktualnosci/1694-sztuczna-inteligencja-ai-jako-megatrend-ksztaltujacy-edukacje-nowa-publikacja-ibe
  • Strategia Oświatowa Miasta Poznania 2030, Kierownik projektu, Urząd Miasta Poznania, Wydział Edukacji. 2019-2023.